Kan positief denken de economische groei stimuleren?

Economen besteden veel aandacht aan het consumentenvertrouwen en zien dit als een belangrijke indicator voor hoe de economie in de toekomst zal presteren. Consumenten die zich goed voelen, zijn wellicht eerder geneigd grote aankopen te doen, wat een rimpeleffect in de hele economie zal hebben. Degenen die zich in nood voelen, kunnen te weinig geld afhandig maken en bijdragen aan de economische neergang.

Maar de effecten van emoties op de groei op de lange termijn variëren afhankelijk van het type economie, zegt George M. Konstantinides van Chicago Booth, Maurizio Montoni van de Universiteit Utrecht, Valerio Botti van University College Dublin en Stella Spilioti van de Athens University of Economics and Business.

De onderzoekers legden uit dat er drie hoofdtheorieën over dit onderwerp bestaan. De eerste is dat een positief consumentensentiment de toekomstige economische groei voorspelt, maar deze niet veroorzaakt. De andere reden is dat het sentiment slechts een kortetermijneffect heeft op de economische groei, omdat het niets met fundamentele factoren te maken heeft. De derde theorie is dat emoties een onmiddellijke en blijvende impact hebben op de economische groei via een ‘zichzelf vervullende feedbackloop’.

De onderzoekers ontdekten dat elke theorie in bepaalde contexten geldig is, afhankelijk van de omvang van de economie en de staat van ontwikkeling. Minder ontwikkelde economieën hebben doorgaans minder efficiënte financiële markten, waardoor het consumentenvertrouwen een grotere impact heeft op de economische groei in die landen.

Aandelenkoersen kunnen een indicator zijn voor toekomstige economische activiteit, en het consumentenvertrouwen kan de markten in beweging brengen. Hoe moeilijker het is om onderscheid te maken tussen psychologische stemmingswisselingen en fundamentele factoren, zo schreven de onderzoekers, hoe waarschijnlijker het is dat emoties alleen al aanleiding geven tot pieken en dalen.

De onderzoekers analyseerden gegevens van 1975 tot 2019 voor 17 lidstaten van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Van deze landen behoren er zes – Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten – tot de G7, een groep van de meest geavanceerde economieën ter wereld, terwijl elf niet tot de G7 behoren (Australië, Oostenrijk, België en Italië). Denemarken, Finland, Ierland, Nederland, Nieuw-Zeeland, Spanje, Zweden en Zwitserland).

Uit het onderzoek blijkt dat het consumentenvertrouwen in niet-G7-landen een aanzienlijke stijging van de consumptie, de werkgelegenheid en het inkomen gedurende maximaal vier jaar verwacht, samen met een stijging van de algehele productiviteit. In de G7-landen leidt het sentiment doorgaans tot slechts bescheiden stijgingen van de consumptie, de werkgelegenheid en het inkomen, en dit gedurende niet meer dan twee jaar. De toekomstige productiviteit wordt daar bepaald door fundamentele factoren, niet door gevoelens.

Een positieve sentimentschok van ten minste één standaardafwijking (die in 16% van de gevallen optreedt) leidde bijvoorbeeld na één jaar tot een consumptiewinst van 0,91% in niet-G7-landen, en 0,52% in de G7-landen. Hoewel de stijging van de consumptie in niet-G7-landen wel drie jaar aanhield, was deze in de rijkere economieën na één jaar statistisch gezien niet meer significant.

Dit patroon was meer uitgesproken voor de werkgelegenheid. Onder de minder ontwikkelde economieën werd een vergelijkbare stijging van het sentiment het jaar daarop gevolgd door een werkgelegenheidsgroei van 0,59 procent, terwijl de G7-landen een groei van slechts 0,16 procent zagen. Twee jaar later was de arbeidsparticipatie in de G7-landen 0,13% hoger, en in de jaren drie en vier vrijwel stabiel. Niet-G7-landen kenden nog steeds een sterke werkgelegenheidsgroei van 0,5 procent na twee jaar en 0,35 procent na drie jaar. De groei daalde in het vierde jaar naar 0,13 procent.

In minder ontwikkelde economieën ontdekten onderzoekers dat stijgende aandelenkoersen het ook mogelijk maakten dat kapitaalinvesteringen en de daarmee samenhangende rendementen gedurende een langere periode konden stijgen. In de G7-landen corrigeren beleggers de door sentiment veroorzaakte te hoge prijzen binnen een jaar, maar elders corrigeert dit niet volledig gedurende twee tot drie jaar, wat erop wijst dat mensen consumentenoptimisme verkeerd interpreteren als een goede investeringsmogelijkheid, aldus de onderzoekers.