Buitenlandse investeringen in Nederlands-Indië tijdens de koloniale periode hadden van groter voordeel kunnen zijn voor de Indonesische economie. Maar de complexe relatie tussen Nederland en Indonesië in de jaren na de onafhankelijkheidsverklaring vertraagde dit, zo blijkt uit promotieonderzoek van Mark van de Water.
Nederlandse particuliere bedrijven hebben tussen 1910 en 1940 aanzienlijke investeringen gedaan in Nederlands-Indië. “Ongeveer een kwart van alle investeringen van Nederlandse bedrijven is in Nederlands-Indië gedaan”, zegt Van de Water. De investeringen waren riskanter maar winstgevender dan lokale investeringen. Investeerders sluisden winsten weg, betaalden weinig belastingen aan de Indonesische schatkist en betaalden lage tarieven voor arbeid, landgebruik en natuurlijke hulpbronnen.
Maar Indonesië heeft op de lange termijn ook geprofiteerd van particuliere investeringen in het land, zegt Van de Water. Ongeveer een kwart van de winst werd geherinvesteerd in Indonesië. Ze zijn gebruikt om boerderijen uit te breiden of nieuwe fabrieken te bouwen. Bedrijven in sommige delen van Indonesië waren ook geïnteresseerd in infrastructuur, irrigatie, verbeterde huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. “Tot op de dag van vandaag is de infrastructuur een erfenis van Nederlandse particuliere investeringen in de koloniale periode.”
Gemiste kansen
De positieve effecten van deze investeringen hadden groter kunnen zijn als Nederland anders had gereageerd op de onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië in 1945. De Nederlanders wilden de controle terugnemen van de Japanse bezetters en terugkeren naar business as usual. “Economisch gezien is er in de eerste jaren na de onafhankelijkheid veel verwoest. Als Nederland de onafhankelijkheid had gesteund, zou een geleidelijke overgang naar een onafhankelijk Indonesië mogelijk zijn geweest. Het beeld voor de economische ontwikkeling zou veel rooskleuriger zijn geweest. Door hun militaire acties in 1947 en 1948 -49 , De Nederlanders konden tijdelijk bezit van fabrieken en boerderijen herwinnen. “Nederland probeerde Indonesië vast te houden, maar het was een verloren zaak.”
De houding van Nederland heeft de zaken echt vertraagd.
Sinds 1957 zijn steeds meer Nederlandse bedrijven in Indonesië genationaliseerd, wat een grote impact heeft gehad op de economische ontwikkeling. Begin jaren zestig kwam de economische ontwikkeling min of meer tot stilstand, waardoor de handel met Nederland vrijwel verdween. Halverwege de jaren zestig namen Amerikaanse en Britse bedrijven Nederlandse investeerders over. “De economische ontwikkeling van Indonesië kwam daarna geleidelijk weer op het goede spoor, maar de positie van Nederland vertraagde juist.”
Van de Water hoopt dat zijn proefschrift een bijdrage zal leveren aan het debat over de effecten van de Nederlandse aanwezigheid in Indonesië. “Ik hoop dat er een accuraat beeld ontstaat. De discussie leidt tot gewelddadige reacties, maar is vooral gebaseerd op soundbites. Het roept op tot een goede samenwerking tussen Indonesië en Nederland bij het onderzoek naar het koloniale verleden. “Ik ben blij dat ik daar bijvoorbeeld steeds meer mogelijkheden voor zie samen bronnen zoeken en de informatie delen.”
Tekst: Tom Jansen
Bannerafbeelding: Benzineblikken vullen bij de Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij aan de oostkust van Sumatra (1916). Bron: ketlf
‘Webgeek. Wannabe-denker. Lezer. Freelance reisevangelist. Liefhebber van popcultuur. Gecertificeerde muziekwetenschapper.’
